Điều ít biết về bảo vật quốc gia tượng Phật A Di Đà tặng nhà vua Nhật Bản

Điều ít biết về bảo vật quốc gia tượng Phật A Di Đà tặng nhà vua Nhật Bản

Hơn 1.000 năm sinh tồn, pho tượng phật A Di Đà là minh chứng cho sự tuyệt vời, đỉnh cao nghệ thuật thời Lý. Có rất nhiều phiên bản bức tượng này được dựng lại và phiên bản nhỏ nhất, chất liệu bạc đã được Chủ tịch nước Trần Đại Quang trao tặng nhà vua và hoàng hậu Nhật Bản trong chuyến thăm lần đầu tới Việt Nam.

Cho đến nay, dù đã trở thành bảo bối đất nước nhưng mà không nhiều người biết rằng, pho tượng đã trải qua những thăng trầm lịch sử, qua những cơn binh biến và có lúc tưởng như đã bị hủy hoại bởi thời gian.

Vào thời Lý (1009-1225), chùa Phật Tích có tên chữ là Vạn Phúc tự, dựng trên sườn núi Lạn Kha (còn gọi là núi Tiên Du), ngôi chùa vừa là nơi thờ Phật, vừa là hành cung để vua nghỉ lại mỗi khi du ngoạn về quê hương.

Thời vua Lý Thánh Tông (1023-1072) từ năm 1057-1065, một tòa tháp được dựng, bên trong đặt bức tượng đá. Khoảng thế kỷ XV, ngôi tháp bị đổ, pho tượng bị vùi trong đống gạch vụn. Đến mãi cuối thời Hậu Lê (1676-1705), khi dựng lại ngôi chùa trên núi Tiên Du, người ta mới tìm thấy pho tượng Phật này.

Tượng A Di Đà hiện đang được thờ tại chính điện chùa Phật Tích

Hiện tại, pho tượng A Di Đà đang được thờ trong tòa chính điện của chùa (được thi công năm 2009-2011) và đặt ở vị trí trung tâm của phần móng ngôi tháp (khai quật khảo cổ học năm 2008).

Tượng Phật đạt đến đỉnh cao nghệ thuật thời Lý

Bức tượng Phật A Di Đà được chia thành 2 phần rõ rệt: thân tượng và bệ đá tòa sen. Phần tượng được thể hiện ngồi xếp bằng, hai bàn tay ngửa chồng nhau để trước bụng tì nhẹ trên đùi, nếp áo khoác bó sát người có những đường cong thướt tha buông rủ xuống phủ kín hai chân.

Mình tượng thanh mảnh, ngồi hơi dướn về phía trước, trông rất uyển chuyển, nhưng lại vững vàng. Gương mặt bức tượng A Di Đà dịu hiền, phúc hậu. Đôi mắt phượng lim dim, cổ thanh, cao ba ngấn. Bệ sen là một đóa hoa nở rộ với hai tầng cánh.

Năm 1950-1960, có hai phiên bản được đúc lại và trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia và Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Năm 2010, kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long Hà Nội, pho đại Phật tượng A Di Đà cao 27m, nặng 3.000 tấn được dựng trên núi Phật Tích, nguyên mẫu là pho A Di Đà thời Lý đang được lưu giữ ở chính điện.

Đến ngày 1-10-2012, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1426/QĐ-TTg công nhận bảo vật quốc gia (đợt 1) cho 30 hiện vật, nhóm hiện vật, trong đó có bức tượng A Di Đà.

phiên bản tượng A Di Đà đang được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

Ông Tống Trung Tín, Nguyên Viện trưởng Viện Khảo cổ học Việt Nam cho biết, đây là pho tượng đá cổ nhất và hoàn chỉnh nhất hiện giờ. Không chỉ là một hiện vật tôn giáo mang ý nghĩa lịch sử cần thiết, tượng Phật A Di Đà thời Lý được coi là một tác phẩm nghệ thuật ấn tượng, một chuẩn mực về điêu khắc của Việt Nam xưa và nay.

Tiếu tượng và hoa văn trang trí trên bệ tượng phản ánh nghệ thuật bản địa và chứng minh sự mở đầu của nghệ thuật Phật giáo nói riêng và nghệ thuật độc lập tự chủ Đại Việt nói chung. Với đường nét tinh xảo và mềm mại, tỉ mỉ và sống động, bức tượng này là tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, là thông điệp của thời Lý để lại cho muôn đời sau.

Bức đại tượng Phật cao 27m, nặng 3.000 tấn lấy nguyên mẫu từ bức A Di Đà được dựng tại núi Phật Tích nhân kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội